Cios polskiemu gorzelnictwu, jak i całemu przemysłowi, zadała I wojna światowa, następstwami której było zniszczenie budynków folwarcznych i przepadek używanych do wyrobu spirytusu maszyn i urządzeń, wywożonych za granicę przez wycofujące się wojska. Po odzyskaniu niepodległości straty zostały jednak szybko nadrobione i już w 1922 r. moce wytwórcze gorzelni na kielecczyźnie zbliżały się do przedwojennych. Według przytaczanych przez Mieczysława Markowskiego danych w całym województwie w międzywojniu kieleckim istniało 58 gorzelni. W samym powiecie jędrzejowskim było ich sześć, w tym jedna w Lasochowie, w roku 1930, jak podaje Linowski, już niestety nieczynna. Produkcja surowego spirytusu, a także jego rektyfikacja, w przeważającej większości nadal stanowiła domenę majątków ziemiańskich, stanowiąc poważne, a co najważniejsze pewne źródło dochodów, gdyż mimo licznych sukcesów odniesionych przez duchowieństwo i społeczników na polu walki z alkoholizmem i pijaństwem, ludność wsi nieodmiennie zapewniała folwarcznym gorzelniom zbyt.


Rozwój przemysłu spirytusowego zahamowało dopiero powstanie w 1924 r. Państwowego Monopolu Spirytusowego, nadzorującego produkcję i obrót alkoholu na rynku wewnętrznym m.in. przez narzucenie limitów przerobu i cen produktu finalnego. W myśl powołującej PMS do życia ustawy gorzelnie dzieliły się na przemysłowe i rolnicze. Rolnicze, które stanowiły zdecydowaną większość zakładów funkcjonujących w majątkach ziemiańskich, pędziły spirytus „wyłącznie z ziemniaków, jako produktu podstawowego, i zboża na słód, wywar zaś w całości zużywa[ły] w gospodarstwach rolnych, a uzyskanym obornikiem zasila[ły] rolę”. Wspomniany wywar gorzelniczy był produktem ubocznym pędzenia alkoholu stosowanym do tuczenia bydła i świń, które następnie przeznaczano na sprzedaż. Żywienie zwierząt wywarem pozwalało tym samym na poczynienie sporych oszczędności, dając dodatkowe korzyści – mleko, mięso i nawóz w postaci obornika. Roczny odpęd spirytusu w gorzelni rolniczej nie mógł przekraczać 1600 hl. Wszystkie gorzelnie, które nie spełniały wyżej sprecyzowanych warunków, były zaliczane do gorzelni przemysłowych, którym przysługiwały przydziały z innego kontyngentu.
Niewielkie limity przyznawane gorzelniom z województwa kieleckiego i niskie stawki, rzędu 93 gr za litr, skutkowały tym, że moce przerobowe tutejszych zakładów pozostawały niewykorzystane. Mała dochodowość produkcji spirytusu po wprowadzeniu PMS wespół z nakładami poniesionymi na odbudowę powojennych zniszczeń sprawiły, że w całym dwudziestoleciu międzywojennym w województwie kieleckim nie powstała ani jedna nowa gorzelnia. Wszystkie istniejące zakłady uruchomiono w XIX lub na początku XX w., kiedy jeszcze chętnie inwestowano w gorzelnictwo, zwłaszcza zaś w tych okolicach, gdzie przeważały gleby lekkie, a zatem sprzyjające uprawie ziemniaków i żyta. Gorzelnie stawiano wówczas z materiałów ognioodpornych jak cegła czy kamień, w miejscu z dobrym dostępem do wody – ze studni lub stawu. Zatrudniano w nich zwykle wykwalifikowanego gorzelnika i pięciu robotników niewykwalifikowanych, wynagradzanych podobnie jak reszta pracowników folwarcznych w gotówce i/lub ordynariach.
Bibliografia:
Anusik, A. (2010) Rola ziemiaństwa polskiego w industrializacji Ukrainy w drugiej połowie XIX wieku. W: Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku, tom VII, ss. 97-111
Borkiewicz, S. i Linowski, Z. (1837) Monografia historyczna i gospodarcza powiatu jędrzejowskiego. Kielce
Grata, P. (2014) Przemysł rektyfikacyjny w Polsce w okresie istnienia Państwowego Monopolu Spirytusowego (1924–1939). W: Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 62(1), ss. 55-71
Kamiński, T. (2012). Zofii Daszyńskiej-Golińskiej socjologiczne badania alkoholizmu. W: Roczniki Historii Socjologii, 2, ss. 133-146
Łozińska, M. (2010) W ziemiańskim dworze. Codzienność, obyczaj, święta, zabawy. Warszawa: PWN
Markowski, M.B. (1993) Obywatele ziemscy w województwie kieleckim 1918-1939. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe
Thaer, A. (1845) Poradnik gospodarski na każdy miesiąc w roku to jest wykaz najważniejszych zatrudnień w gospodarstwie rólniczem zachodzących, w porządku miesięcznym ułożonych czyli książka podręczna dla początkujących gospodarzy oraz tych, którzy chcą się dowiedzieć, co każdego czasu w gospodarstwie przedsięwziąć należy. Wrocław: nakładem Zygmunta Schlettera
Ustawa z dnia 31 lipca 1924 r. o monopolu spirytusowym
Żenkiewicz, J. (2008) Dwór polski i jego otoczenie. Kresy Północno-Wschodnie. Toruń: wyd. Adam Marszałek
Wszystkie prawa zastrzeżone
adres: Lasochów 39 | kontakt mailowy: