Dwór w Lasochowie położony jest na skraju wsi – zboczywszy w prawo z drogi prowadzącej z Żarczyc do Węgleszyna, należy przejechać jeszcze dwa kilometry między kompleksem stawów należących do Gospodarstwa Lasochów, by wreszcie w dali, pośród zieleni dostrzec białą kolumnadę portyku. Prowadząca do dworu droga stanowi proste przedłużenie szosy: wiodąc między
plan dworu
Plan dworu (kliknij, aby otworzyć w sąsiedniej karcie)
drzewami, przechodzi przez mostek przerzucony nad groblą dzielącą dwa niewielkie stawy – staw W Parku i Stopkę – i kończy się pętlą w kształcie łezki, obiegającą klomb, która jest niczym innym jak podjazdem, po którym niegdyś turkotały pałacowe bryczki. Budynek dworski, zwrócony elewacją frontową ku południu, wzniesiono z cegły i kamienia na planie pro­sto­ką­ta wydłużonego na osi wschód-zachód, z prawie symetrycznymi prostokątnymi aneksami po bokach i z portykiem od frontu, nad którym znajduje się prostokątny taras. Elewacje mają charakter eklektyczny z elementami neo­ma­nie­ryz­mu, sta­no­wiąc pamiątkę po dokonanej przez Antoniego Gra­bow­skie­go radykalnej przebudowie dworu, której ukończenie przypadło naj­praw­do­podobniej na rok 1907 (wskazuje na to odsłonięty podczas remontu napis na portyku). W jej rezultacie dotychczas jed­notraktowy, parterowy budynek zyskał jeszcze jeden trakt, a nad środkową swoją częścią – piętro, z prowadzącymi doń schodami wzniesionymi w zachodniej części budowli. Część otworów wejściowych została zamurowana, wprowadzono także inny podział wnę­trza dworu, wydzielając kosztem południowych części pomieszczeń biegnące wzdłuż osi wschód-zachód korytarze. W pół­nocnej ścianie budynku, dotychczas opatrzonej dwoma jedynie oknami, wybito otwory okienne, doświetlając tym sposobem nowo utworzone pokoje, wreszcie położno nowe dachy i wprowadzono szereg pomniejszych zmian, widocznych na załączonym planie. 

Planik dworu
Plan dworu sporządzony przez Karola Niveta
Jak wyglądała bryła rezydencji przed zarządzoną przez Grabowskiego prze­bu­dową dowiedzieć się możemy z Akt Dyrekcji Ubezpieczeń z 1846 r., w których zachował się odręczny plan dworu sporządzony przez Karola Niveta wraz z krót­ką charakterystyką budynku: „dwór massyw mu­ro­wa­ny z kamienia na wapno, kryty gontem, w stanie dobrym”. Uwaga Niveta o „dobrym” (a nie „bardzo dob­rym”) stanie budynku poz­wala przyjąć założenie, że wzniesiono go najpóźniej w końcówce XVIII stulecia.

Z materiałów Dyrekcji Ubezpieczeń wynika, że lasochowski dworek był budowlą parterową, niepodpiwniczoną, o obustronnie tynkowanych ścianach i stropach drewnianych z belkami, powałą i polepą. Także dach, kryty gontem, miał konstrukcję drewnianą. Dwór wzniesiono na planie prostokąta wydłużonego na linii wschód-zachód, opatrzonego dwoma narożnymi alkierzami frontowymi, ryzalitowo wysuniętymi z fasady ku przodowi. Na osi dworu znajdowała się sień na przestrzał – z wejściem od frontu i od tyłu – w głębi której umieszczono schody na poddasze. Największy z dworskich pokoi usytuowano po prawej stronie sieni – był to kwadratowy salon o dwóch południowych oknach, z piecem i kominkiem. Z lewej strony sieni wyodrębniono w amfiladzie dwa długie, głębokie pokoje, z których każdy oświetlony był pojedynczym oknem od południa. Części skrajne dworu z frontowymi alkierzami zbudowano według podobnego schematu: po środku elewacji tak wschodniej jak i zachodniej umieszczone było wejście prowadzące do krótkiego korytarzyka z przejściami do alkierzy narożnych i tylnych pomieszczeń. Dwór wyposażono także w cztery piece kaflowe z cegły z szybrami i dwa kominki szafiaste oraz wyłożono drewnianą podłogą szpuntową na legarach.

rysunek Olszewskiegorysunek Olszewskiego
Rysunek Jana Olszewskiego
Szkic dworu wykonany w ostatnim dziesięcioleciu XIX wie­ku lub w pierwszych latach XX stulecia przez Jana Ol­szew­skiego, a za­miesz­czo­ny w dziele Rawity-Witanow­skiego „Daw­ny powiat chę­ciń­ski”, ukazuje jedynie niewiel­kie zmia­ny w wyglądzie budynku: kolumnowy, płytki portyk za­stą­pio­ny został gankiem, drew­nia­nym bądź murowanym. Ry­sun­ko­wi towarzyszy opis założenia na­kreślony piórem R.-W. o treści następującej: „Przed rokiem og­lą­da­liś­my w La­so­cho­wie staroświecki dwór murowany, wznie­sio­ny przez niego [tj. Krzysztofa Pieniążka, przyp. autorka] wśród niedostępnej miejscowości. Nosi on na sobie ślady budownictwa ubieg­łych wieków: owych uproszczonych form odrodzenia z XVII wieku (gdy zjawiają się u nas słupki i ganki), przechodząc do późniejszego baroku z mansardowym załama­niami dachów. Plan jego pierwotny to wydłużony czworobok z komnatami w amfiladę – z czterema po rogach basztami. Do dworu przylega ogromny park – otoczony wkoło fosami z których dotąd znajduje się woda, zasilana przez sąsiedni staw. Z kanałów tych wykopana ziemia, stanowi znaczny nasyp, obronnym wałem otaczający ogród cały, na którym porosły już ozdobne lipy i dęby, sadzone może ręką Pieniążka. Do tak inkastelowanego domu – jedyny dostęp stanowiła grobla – a na niej do dziś dnia widoczne ślady zwodzonego mostu. Nic więc dziwnego, że w tak ufortyfikowanej miejscowości, zaszytej do tego w dziczy – siedział sobie spokojnie JMP Pieniążek, nie wiele się troszcząc o wyroki ciążące nad jego głową.”

Dwór w LasochowieDwór w Lasochowie
Dwór w Lasochowie. Stan obecny.

Opisywany przez Rawitę-Witanowskiego zarys założenia z biegnącym wokół dworu i parku kanałem zachował się po dziś dzień, jakkolwiek powątpiewać można o jego obronnym charakterze. Możliwe jest natomiast, choć nie­udo­ku­men­to­wa­ne, że zręby budowli powstały – zgodnie z domniemaniem autora – już na początku XVII wieku, na co wska­zy­wał­by alkierzowy, regularny plan dworku. Brak zachowanych pierwotnych detali architektonicznych uniemożliwia jednak wydanie w tej materii jedno­znacz­ne­go sądu.

Bibliografia:

Adamczyk, A. (2003) Dwór w Lasochowie. Sondażowe badania architektoniczne. Maszynopis ze zbiorów Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach

Archiwum Państwowe w Kielcach. Akta Dyrekcji Ubezpieczeń, sygn. 150, s. 21 i n.

Rawita-Witanowski, M. (2001) Dawny powiat chęciński. Z ilustracjami prof. Jana Olszewskiego. Kielce: Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego

Projekt, wykonanie, teksty i zdjęcia (jeśli nie zaznaczono inaczej) © Anna Stypuła
Wszystkie prawa zastrzeżone
adres: Lasochów 39 | kontakt mailowy: